.jpg){kind=link}
Thực đơn
Trại hủy diệt Treblinka
Có rất nhiều giá trị ước tính về tổng số người thiệt mạng tại Treblinka, hầu hết các học giả ước lượng con số này dao động từ 700.000 đến 900.000,[6][7] điều này chỉ ra rằng số người Do Thái bỏ mạng trại Treblinka là nhiều hơn bất kỳ trại hủy diệt nào khác ngoại trừ Auschwitz.[9] Bảo tàng Treblinka tại Ba Lan tuyên bố rằng có ít nhất 800.000 người đã chết tại Treblinka;[7] Bảo tàng Holocaust của Israel Yad Vashem nhận định con số này là 870.000 người; và Bảo tàng Tưởng niệm Holocaust Hoa Kỳ cho rằng số người chết là từ 870.000 đến 925.000.[37]
Ước tính đầu tiên về số người thiệt mạng tại Treblinka là của Vasily Grossman, một nhà báo chiến tranh Liên Xô đến Treblinka vào tháng 7 năm 1944 khi quân đội nước này hành quân về phía Tây qua lãnh thổ Ba Lan. Ông đã cho xuất bản một bài viết có tựa "Địa ngục có tên Treblinka" phát hành trên tạp chí văn học hàng tháng Znayma của Nga vào tháng 11 năm 1944.[177] Trong bài viết ông khẳng định có 3 triệu người đã bị giết ở Treblinka. Có thể Grossman đã không nhận thức được rằng sân ga ngắn tại Treblinka II là yếu tố quan trọng làm giảm số lượng toa tàu có thể được dỡ "hàng" tại cùng một thời điểm,[178] và có thể ông đã gia nhập vào xu hướng phóng đại tội ác Đức Quốc xã của Liên Xô vì mục đích tuyên truyền.[7] Vào năm 1947 nhà sử học Ba Lan Zdzisław Łukaszkiewicz ước tính số người chết là 780.000,[7][179] dựa theo hồ sơ được chấp nhận với 156 chuyến tàu và mỗi chuyến mang theo trung bình 5.000 tù nhân.[180]
Các phiên tòa xét xử tội ác ở Treblinka trong thập niên 1960 diễn ra tại Düsseldorf đã dẫn đến hai giá trị ước tính chính thức của phía Tây Đức. Trong phiên tòa xử Kurt Franz vào năm 1965, Tòa đại hình ở Düsseldorf kết luận có ít nhất 700.000 người đã bị giết tại Treblinka sau một báo cáo của Tiến sĩ Helmut Krausnick, giám đốc Viện Lịch sử Đương đại ở Munich.[181] Còn trong phiên tòa xử Franz Stangl vào năm 1969 Tòa đại hình đánh giá lại con số này là ít nhất 900.000 người nhờ bằng chứng mới của Tiến sĩ Wolfgang Scheffler.[182][7]
Một nhân chứng quan trọng theo đuổi những phiên tòa ở Düsseldorf vào những năm 1965, 1966, 1968 và 1970 là Franciszek Ząbecki, người từng làm việc trong ngành Đường sắt Đế chế Đức Deutsche Reichsbahn với vai trò là người điều khiển giao thông đường sắt tại ngôi làng Treblinka từ ngày 22 tháng 5 năm 1941.[183] Vào năm 1977 Ząbecki xuất bản cuốn sách của mình là Old and New Memories,[184] trong đó ông sử dụng những dữ liệu của riêng mình để ước tính rằng có ít nhất 1.200.000 người đã chết tại Treblinka.[182][185] Ước tính này của ông dựa trên năng lực vận chuyển tối đa của một đoàn tàu trong chiến dịch Grossaktion Warsaw năm 1942 chứ không phải là giá trị trung bình hàng năm.[186] Những phiếu vận chuyển gốc của Đức mà ông sở hữu đã không liệt kê số lượng tù nhân.[187] Ząbecki, một thành viên người Ba Lan của đội ngũ nhân viên đường sắt trước chiến tranh, là một trong vài nhân chứng không phải người Đức đã chứng kiến hầu hết các chuyến tàu đi vào trại; ông có mặt tại nhà ga Treblinka khi chuyến tàu Holocaust đầu tiên khởi hành đến từ Warsaw.[185] Ząbecki là một thành viên của lực lượng kháng chiến Armia Krajowa và ông đã lưu giữ một cuốn sổ sách hàng ngày về những chuyến tàu tử thần. Ông cũng là người bí mật chụp bức ảnh quy mô đám cháy ở Treblinka II trong cuộc nổi dậy vào tháng 8 năm 1943. Ząbecki đã chứng kiến 5 toa tàu chở hàng hóa được bọc kín vận chuyển những Sonderkommando đến các phòng hơi ngạt ở Sobibór vào ngày 20 tháng 10 năm 1943.[188] Vào năm 2013, con trai ông là Piotr Ząbecki đã viết một bài về cha mình trong đó số nạn nhân được chỉnh sửa thành 1.297.000.[189] Những ghi chép hàng ngày của Ząbecki về các chuyến tàu đến trại, và hồ sơ nhân khẩu về số người bị trục xuất từ các khu Do Thái đến Treblinka là hai nguồn tư liệu chính để ước tính tổng số nạn nhân thiệt mạng.[7]
Trong cuốn sách xuất bản năm 1987 có tựa Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps, nhà sử học Israeli Yitzhak Arad tuyên bố có ít nhất 763.000 người đã bị hành quyết ở Treblinka trong giai đoạn từ tháng 7 năm 1942 đến tháng 4 năm 1943.[190] Ngoài ra còn một số lượng đáng kể những ước tính khác; xem bảng (bên dưới).
Một nguồn thông tin thêm trở nên có thể dùng được vào năm 2001. Bức điện Höfle là một đoạn tin nhắn mã hóa được phó chỉ huy của Chiến dịch Reinhard Hermann Höfle gủi đến Berlin vào ngày 31 tháng 12 năm 1942, trong đó liệt kê chi tiết số người Do Thái bị trục xuất đến các trại tử thần Reinhard cho đến thời điểm đó. Được phát hiện trong số các tài liệu đã giải mật ở Anh, bức điện cho thấy theo tính toán của Bộ Giao thông vận tải Đức có 713.555 người Do Thái đã được vận chuyển đến Treblinka trong năm 1942.[191] Theo thông cáo Armia Krajowa, con số người chết có thể là lớn hơn.[lower-alpha 23][144] Trên cơ sở bức điện và bằng chứng không rõ ngày tháng của Đức thêm vào số người bị trục xuất năm 1943 là 67.308, nhà sử học Jacek Andrzej Młynarczyk tính toán có tổng cộng 780.863 người đã được Deutsche Reichsbahn vận chuyển đến Treblinka.[193]
| Ước tính | Nguồn | Ghi chú | Năm | Tác phẩm[7] |
|---|---|---|---|---|
| Ít nhất 700.000 | Dr. Helmut Krausnick | Ước tính đầu tiên của Tây Đức, được sử dụng trong phiên tòa xử Kurt Franz | 1965 | [194] |
| Ít nhất 700.000 | Adalbert Rückerl | Giám đốc Cục Trung tâm Điều tra về Tội ác Đức Quốc xã tại Ludwigsburg[195] | N/A | |
| Ít nhất 700.000 | Joseph Billig | Nhà sử học người Pháp | 1973 | |
| 700.000-800.000 | Czesław Madajczyk | Nhà sử học người Ba Lan | 1970 | |
| 700.000-900.000 | Robin O’Neil | Từ tác phẩm Belzec: Stepping Stone to Genocide; Hitler’s answer to the Jewish Question, xuất bản bởi JewishGen Yizkor Books Project | 2008 | [194] |
| 713.555 | Bức điện Höfle | Khám phá ra vào năm 2001; ước tính chính thức của Đức Quốc xã cho đến thời điểm kết thúc năm 1942 | 1942 | [191] |
| Ít nhất 750.000 | Michael Berenbaum | Từ mục về Treblinka của ông trong bách khoa toàn thư | 2012 | Encyclopædia Britannica[9] |
| Ít nhất 750.000 | Raul Hilberg | Nhà sử học Holocaust người Mỹ | 1985 | The Destruction of European Jews |
| 780.000 | Zdzisław Łukaszkiewicz | Nhà sử học Ba Lan ước tính tổng số nạn nhân thiệt mạng dựa vào 156 chuyến tàu với mỗi chuyến mang theo 5.000 tù nhân, công bố trong chuyên khảo Obóz zagłady w Treblince của ông | 1947 | |
| 780.863 | Jacek Andrzej Młynarczyk | Trích dẫn bởi Timothy Snyder; kết hợp bức điện Hölfe với bằng chứng không rõ ngày tháng của Đức từ năm 1943 | 2004 | [196] |
| Ít nhất 800.000 | Bảo tàng trại Treblinka | Sử dụng bằng chứng của Franciszek Ząbecki và bằng chứng từ các khu Do Thái | N/A | |
| 850.000 | Yitzhak Arad | Nhà sử học người Israel ước tính 763.000 người chết chỉ trong giai đoạn tháng 7 năm 1942 đến tháng 4 năm 1943[190] | 1983 | Treblinka, Hell and Revolt[197] |
| Ít nhất 850.000 | Martin Gilbert | Nhà sử học người Anh | 1993 | |
| 870.000 | Yad Vashem | Bảo tàng Diệt chủng Israel | N/A | [198] |
| 870.000 đến 925.000 | Bảo tàng Holocaust Hoa Kỳ | Từ bài viết "Treblinka: Chronology"; loại trừ những nạn nhân thiệt mạng ở Treblinka I | N/A | [47] |
| 876.000 | Simon Wiesenthal Center | 738.000 Do Thái đến từ General Government; 107.000 từ Bialystok; 29.000 từ những nơi khác ở châu Âu; và 2.000 người Di-gan | N/A | [199] |
| Ít nhất 900.000 | Tiến sĩ Wolfgang Scheffler | Ước tính thứ hai của Tây Đức, được sử dụng trong phiên tòa xử Franz Stangl | 1970 | |
| 912.000 | Manfred Burba | Nhà sử học người Đức | 2000 | |
| Ít nhất 1.200.000 | Franciszek Ząbecki | Nhân chứng Ba Lan | 1977 | Old and New Memories |
| 1.297.000 | Piotr Ząbecki | Ước tính của Franciszek Ząbecki được con trai ông, Piotr, chỉnh lại | 2013 | "He was a humble man"[189] |
| 1.582.000 | Ryszard Czarkowski | Nhà sử học Ba Lan | 1989 | |
| 3.000.000 | Vasily Grossman | Nhà báo Liên Xô | 1946 | The Hell of Treblinka |
Thực đơn
Trại hủy diệt TreblinkaLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Trại hủy diệt Treblinka